تهیه مسکن مستقل برای زن یکی از وظایف شوهر در زندگی مشترک است و زن می تواند از زندگی مشترک با دیگران در یک مسکن خودداری نماید. 

اصل هم برآن است که زن و مرد زیر یک سقف زندگی را بگذرانند و زن باید در خانه ای که شوهر تعیین می کند، زندگی کند. شوهر نیز وظیفه دارد مسکن مناسبی برای زن تهیه نماید. ضمن اینکه تهیه مسکن جزو نفقه است.

در انتخاب مسکن، زن می تواند در ضمن عقد نکاح اختیار انتخاب مسکن را شرط نماید و در صورت قبول شوهر، زن حق انتخاب مسکن و این که در کدام شهر یا ... زندگی نماید را خواهد داشت.

در صورتی که شوهری از تهیه مسکن برای همسرش کوتاهی کند زن می تواند الزام به تهیه مسکن از دادگاه را تقاضا کند. 

به طور معمول زوج های جوان در اوایل زندگی در مورد مسکن و زندگی با خانواده زوج یا زوجه و نیز نوع شغل یکدیگر دچار مشکلاتی می شوند که چنانچه به حق و حقوق یکدیگر آشنا شوند و شروط خود را در عقدنامه بگنجانند از بروز اختلافات بعدی جلوگیری شده و به تحکیم روابط خانوادگی منجر خواهد شد. 

همچنین طبق قانون زن باید در خانه ای که شوهر تعیین می کند سکونت کند مگر آن که اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.  

اگر زن از این قاعده پیروی نکند آیا ضمانت اجرایی وجود دارد؟ 

در مواردی که زن اختیار تعیین خانه ندارد باید در خانه ای که شوهر تهیه کرده سکونت نماید. در صورت امتناع نیز حق دریافت نفقه از شوهرش را ندارد و به اصطلاح قانون ناشزه محسوب می شود. 

زنی در عقد نکاح اجازه اختیار مسکن را از شوهر گرفته و از او می خواهد در محل سکونت پدر و مادرش با او زندگی کند. یا از وی می خواهد با او در خارج از کشور زندگی کند آیا زن چنین حقی دارد؟ و اصولاً چند مرتبه زن حق اختیار مسکن دارد؟ 

اگر زن از شوهر اجازه اختیار مسکن داشته باشد این حق محدود به زمان خاصی نیست و هر چند مرتبه می تواند از این حق استفاده کند. ولی این اختیار بدان مفهوم نیست که زن بتواند زوج را مجبور به زندگی با خانواده خود یا اقامت در خارج از کشور کند هر چند که مسکن پدر یا مادر یا محل مسکونی در خارج از کشور متناسب با وضعیت زن باشد زیرا هیچ کس نمی تواند استفاده از حق خود را وسیله ضرر دیگری قرار دهد.    

در موردی که زن اجازه اختیار مسکن را ندارد و باید در خانه ای که شوهر اختیـار کرده زنـدگی کندآیا شـوهر می تواند او را به زندگی با پدر و مادر مجبور کند؟ 

گرچه طبق شرع و قانون زن باید در محلی که شوهر تعیین می کند سکنی گزیند ولی مسکن باید به طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و زن می تواند تقاضای مسکـن مستقل را بنماید. بنابراین زوجه با اثبات عدم تناسب مسکن با وضعیتش می تواند از تمکین خودداری کند حتی اگر مدتی هم در آن منزل سکونت کرده باشد. 

زن برای دریافت اختیار تعیین مسکن چه زمانی باید اقدام کند. قبل از ازدواج، حین عقد یا بعد از آن؟ 

اختیار تعیین خانه باید ضمن عقد ازدواج به زن داده شود. در عین حال شوهر می تواند اختیار تعیین خانه را ضمن وقوع عقد ازدواج یا بعد از وقوع آن به همسرش بدهد. 

اگر زندگی زن یا شوهر در خانه مشترک برای زن خطر جانی، مالی و حیثیتی در پی داشته باشد زن چه اقدامی می تواند داشته باشد؟ 

زن می تواند مسکن جداگانه اختیار کند. به عنوان مثال: شوهر زن خود را مورد فحاشی، کتک کاری و ... قرار می دهد یا اگر زن دارای درآمد و یا ارثیه ای باشد و شوهر بخواهد به زور آن را به خود انتقال دهد یا شوهر افراد فاسد و ناباب را به خانه بیاورد و در صورت اثبات این امر در دادگاه قاضی حکم بازگشت زن به خانه شوهر را نخواهد داد تا زمانی که زن در بازگشت به خانه مذکور معذور است نفقه او بر عهده شوهر است. در این حالت تا زمان پایان محاکمه محل اقامت زن با توافق آنان معین می شود و در صورت عدم تراضی، دادگاه با مشورت و جلب نظر بستگان طرفین خانه زن را معین می کند. در صورت عدم وجود بستگان یا عدم همکاری آنان دادگاه محل مورد اطمینانی را برای سکونت زن تعیین خواهد کرد.    

آیا شوهر می تواند همسرش را از اشتغال به کار منع کند؟ 

شوهر می تواند زن خود را از حرفه یا صنعتی که مخالف مصالح خانوادگی یا حیثیات خود یا زن باشد منع کند. البته شوهر نمی تواند خودسرانه مانع اشتغال زن شود و باید به دادگاه مراجعه و تقاضای منع اشتغال زوجه به دلیل مخالفت شغل زن با مصالح خانوادگی یا حیثیات خود را بنماید و این موضوع را در دادگاه به اثبات برساند.  

اگر زن قبل از ازدواج در یک موسسه دولتی استخدام باشد آیا شوهر می تواند مانع کارش شود؟ 

اشتغال زن در ادارات دولتی را نمی توان منافی با مصالح خانوادگی یا حیثیات زن و یا شوهر تفسیر کرد و در حالتی که شوهر به وضع اشتغال زن آگاه بوده و با رضایت کامل به این موضوع ازدواج کرده است ولی بعدها خواستار عدم اشتغال او باشد صرف اطلاع و آگاهی او مانع از اعمال این حق نمی شود و می تواند از اختیار قانونی اش استفاده کند اما این بدان معنا نیست که دادگاه نیز ادعای او را بپذیرد و وظیفه دادگاه آن است که به ادعا و درخواست شوهر مبنی بر آن که اشتغال زن با حیثیت او و یا همسرش مخالفت دارد رسیدگی کند و صرف ادعای شوهر کفایت نخواهد کرد.    

آیا زن می تواند شوهر را از اشتغال منع کند؟ 

طبق ماده 18 قانون حمایت خانواده مصوب 1353 زن می توانست از دادگاه تقاضا کند تا شوهر را از اشتغال به شغلی که منافی مصالح خانوادگی است منع نماید و دادگاه در صورتی که اختلالی در امر معیشت خانواده ایجاد نمی شد مرد را از اشتغال به شغل مذکور منع می کرد.    
    

 روزنامه ایران، شماره 5229 به تاریخ 28/8/91، صفحه 16 (قضایی - حقوقی)